Ο ρόλος της διατροφής στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού

Γράφει ο ΧΑΡΗΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΠΟΥΛΟΣ, MMedSci. SRD-κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος ΓΝΑ «Λαϊκό», επιστημονικός υπεύθυνος του «ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ»

Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί την ασπίδα του οργανισμού μας ενάντια σε διάφορες παθογόνες ασθένειες, μέσα από την προστασία που μας παρέχει ενάντια σε βακτήρια και ιούς, αλλά και σε διάφορους άλλους παθογόνους οργανισμούς, ενώ εξειδικευμένα κύτταρα, ειδικές πρωτεΐνες και συγκεκριμένα όργανα εξασφαλίζουν τη σωστή λειτουργία του, και κατ' επέκταση θωρακίζουν την υγεία μας.

***Η διατροφή μπορεί να παίξει ρόλο στην προστασία του οργανισμού μέσω του ανοσοποιητικού;
Ο χειμώνας και το κρύο για τους περισσότερους είναι συνδυασμένα με κρυώματα, «πεσμένο ανοσοποιητικό» και αυτοσχέδια ή μη «γιατροσόφια» όπως χυμοί πορτοκαλιού, ζεστά ροφήματα, σούπες και δυναμωτικά γεύματα. Οταν το ανοσοποιητικό σύστημα είναι «αδύναμο», είμαστε πιο «ευάλωτοι» σε κρυολογήματα, γρίπες ή ακόμα και πιο σοβαρές καταστάσεις. Εχει αποδειχτεί ότι κάποια από τα θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν στις τροφές είναι απαραίτητα για να ενισχύσουμε τη φυσική άμυνα του οργανισμού. Την ίδια στιγμή κάποια άλλα διατροφικά συστατικά, όπως είναι η ζάχαρη και οι απλοί υδατάνθρακες, το αλκοόλ, τα «κακά» λιπαρά, φαίνεται να αποδυναμώνουν την άμυνα της υγείας. Η σαφής σχέση του ανοσοποιητικού με τη διατροφή δεν είναι εύκολο να αποδειχθεί, αλλά τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν την επίδραση της διατροφής στη συνολική ανοσολογική αντίδραση.
***Ποιοι διατροφικοί παράγοντες έχουν συσχετιστεί με την άμυνα του οργανισμού μας;
Θερμίδες-ενεργειακή πρόσληψη: η διατροφή δεν επηρεάζει μόνο ποιοτικά το ανοσοποιητικό, αλλά σε μεγάλο βαθμό το επηρεάζει και ποιοτικά. Ετσι, έχει φανεί πως άτομα που δεν σιτίζονται ικανοποιητικά και έχουν υποθερμιδικά γεύματα ή άτομα που ακολουθούν συχνά και για μεγάλα διαστήματα αυστηρά διαιτολογικά σχήματα για να επιτύχουν μείωση βάρους παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο για μολύνσεις. Αντίθετα, όταν υπάρχει υπερβολική πρόσληψη θερμίδων, με συνυπάρχουσα παχυσαρκία, και πάλι φαίνεται ότι υπάρχει μειωμένη δυνατότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιμετωπίσει τις μολύνσεις και τις λοιμώξεις. Το σπλαχνικό λίπος, στην κοιλιακή χώρα, που χαρακτηρίζει την παχυσαρκία, φαίνεται να συσχετίζεται βιοχημικά με την εμφάνιση φλεγμονής.
Γαλακτοκομικά προϊόντα
Κατά καιρούς έχει φανεί ότι τα προϊόντα ζύμωσης με βάση το γάλα -όπως το τυρί, το γιαούρτι και το αριάνι ή κεφίρ- μπορεί να ενισχύσουν την ανοσολογική άμυνα και να προστατεύσουν π.χ. την ομαλή λειτουργία του εντέρου. Τα διατροφικά εκείνα στοιχεία που έχουν αυτή την προστατευτικά δράση είναι συγκεκριμένα βακτήρια (γνωστά και ως προβιοτικά) και τα οποία έχουν συσχετιστεί με μεγαλύτερη αντίσταση στους μικροοργανισμούς. Ερευνα στα τέλη του 2010, από τη Φινλανδία, έδειξε ότι η κατανάλωση τυριού από ηλικιωμένα άτομα συντελεί στην ανοσολογική τους προστασία, κυρίως λόγω της παρουσίας προβιοτικών σε αυτό. Ετσι, οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Turku στη Φινλανδία έδειξαν ότι το προβιοτικό τυρί προστατεύει τα άτομα της τρίτης ηλικίας από τη δράση καρκινικών κυττάρων καθώς και από μια σειρά λοιμώξεων.
Αντιοξειδωτικά
Τα αντιοξειδωτικά συστατικά (βιταμίνες Α, Ε και C) δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας έτσι τον οργανισμό μας πιο ευάλωτο σε λοιμώξεις και ιώσεις. Λαχανικά και φρούτα όπως το πορτοκάλι, η πορτοκαλί κολοκύθα, το καρότο, το μπρόκολο, οι χρωματιστές πιπεριές, τα μούρα και οι φράουλες, το ρόδι, αλλά και τρόφιμα όπως το σουσάμι, το ταχίνι και το πράσινο τσάι αποτελούν καλές διατροφικές πηγές των βιταμινών αυτών.
Βιταμίνη C
Η βιταμίνη C είναι ίσως η πρώτη βιταμίνη που σκεφτόμαστε ως μέσο προστασίας μας από ιώσεις και λοιμώξεις, όπως π.χ. του αναπνευστικού. Είναι γεγονός ότι η βιταμίνη αυτή σχετίζεται με την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και την παραγωγή προστατευτικών ουσιών -όπως η ιντερλευκίνη και οι κυτοκίνες, οι οποίες εξουδετερώνουν τους παθογόνους μικροοργανισμούς που εισέρχονται στο σώμα- και ιντερφερόνης, η οποία συμβάλλει στην παρεμπόδιση του πολλαπλασιασμού των ιών.
Βιταμίνη Ε
Η βιταμίνη Ε αποτελεί ισχυρό αντιοξειδωτικό συστατικό που προστατεύει τον οργανισμό μας από τη δράση των ελεύθερων ριζών, ενώ σχετίζεται με την παραγωγή ουσιών που ενισχύουν την άμυνα και προφυλάσσουν τον οργανισμό από λοιμώξεις.
Βιταμίνη Α
Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη στη διατήρηση των επιθηλιακών κυττάρων, τα οποία δρουν ως εμπόδιο στις λοιμώξεις. Παίζει ρόλο στη διατήρηση των λεμφοκυττάρων (των Β&Τ κυττάρων και των φυσικών φονικών κυττάρων ΝΚ).
Φυλλικό οξύ
Βιταμίνη του συμπλέγματος Β, σχετίζεται με την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Οταν υπάρχει έλλειψή του, εμφανίζεται μεγάλη ευπάθεια σε λοιμώξεις.
Νερό και ενυδάτωση
Το νερό αποτελεί ένα ζωτικό συστατικό για τη διατήρηση της καλής υγείας του οργανισμού και γι' αυτό η σύσταση για επαρκή πρόσληψη αποσκοπεί στη βελτίωση της αμυντικής λειτουργίας μας. Η υψηλή πρόσληψη υγρών παίζει ρόλο στην ισορροπία υγρών και ηλεκτρολυτών, στη σωστή θερμορρύθμιση, καθώς και στην αποβολή άχρηστων συστατικών και τοξινών από το σώμα μας.
Σελήνιο
Το σελήνιο είναι ένα πολύ σημαντικό αντιοξειδωτικό συστατικό της τροφής, που συμμετέχει σε μια σειρά από αμυντικούς μηχανισμούς, όντας ένα βασικό συστατικό της «υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης», που παίζει καθοριστικό ρόλο στις λειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πολυακόρεστα λιπαρά οξέα
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, και συγκεκριμένα τα ω-3 και ω-6 λιπαρά οξέα, είναι απαραίτητα για την καλύτερη άμυνα του οργανισμού. Δεδομένου ότι δεν τα συνθέτει ο οργανισμός μας, είναι σημαντικό να έχουμε επαρκή πρόσληψη από τη διατροφή μας από τρόφιμα όπως το ηλιέλαιο και το σογιέλαιο, οι ξηροί καρποί, κάποια άγρια χόρτα, και κυρίως τα λιπαρά ψάρια (γαύρος, σολομός, σαρδέλα).
Ψευδάργυρος
Είναι απαραίτητος για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος και ταυτόχρονα συμβάλλει στην αποκατάσταση των πληγών, ενώ η περιορισμένη πρόσληψή του σχετίζεται με τη μείωση των Τ-λεμφοκυττάρων.
Βιταμίνη Β6
Η μειωμένη πρόσληψη της Β6 βιταμίνης σχετίζεται με μειωμένη λειτουργικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι σημαντική για την άμυνα του οργανισμού, δεδομένου ότι συμμετέχει στην παραγωγή κυστεΐνης, που είναι απαραίτητη για τη σύνθεση της γλουταθειόνης, συστατικού στοιχείου της υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης.
Διαλυτές φυτικές ίνες
Σχετικά πρόσφατες μελέτες, στο τέλος του 2010, από το University of Illinois, αλλά και παλιότερες, έδειξαν τη θετική επίδραση των διαλυτών φυτικών ινών - τις βρίσκουμε στη βρώμη, τα μήλα και τα εσπεριδοειδή και σε ξηρούς καρπούς, μέσω της μειωμένης φλεγμονώδους αντίδρασης του σώματος σε καταστάσεις όπως π.χ. η παχυσαρκία. Οι φυτικές ίνες φάνηκε ότι επηρεάζουν την έκκριση μιας αντι-φλεγμονώδους πρωτεΐνης, της ιντερλευκίνης-4, που συμβάλλει στην προστασία και στη γρηγορότερη ανάρρωση από λοιμώξεις. Ειδικότερα, παλιότερες μελέτες έδειξαν ότι οι β-γλυκάνες -που περιέχονται στη βρώμη- δυναμώνουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα, ενισχύοντας τη δράση σημαντικών κυττάρων της άμυνας του οργανισμού, έναντι βακτηρίων, ιών και παρασίτων.
Οι εχθροί του ανοσοποιητικού
Αλκοόλ
Η υπερβολή και η υπέρβαση στις συστάσεις για κατανάλωση της αλκοόλης καθιστά τον οργανισμό μας πιο ευάλωτο σε ιώσεις και λοιμώξεις. Για το λόγο αυτό, είναι σημαντική η ορθολογιστική κατανάλωσή του και η αποχή σε περιόδους όπου έχει ήδη εκδηλωθεί κάποια ίωση.
Τα «κακά» λιπαρά
Η μειωμένη κατανάλωση καλών λιπαρών (π.χ. ω3) και η υψηλή κατανάλωση κορεσμένου λίπους παρεμποδίζει την ανοσολογική αντίδραση και αυξάνει κατ' αυτόν τον τρόπο τον κίνδυνο μολύνσεων και ιώσεων.
Προστατεύστε τον οργανισμό σας ακολουθώντας τα παρακάτω:
*Καταναλώστε τουλάχιστον 2-3 φρούτα την ημέρα.
*Καταναλώστε λαχανικά και σαλάτες.
*Καταναλώνετε τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα λιπαρά ψάρια (όπως σολομό, σκουμπρί).
*Προτιμήστε το άπαχο κοτόπουλο χωρίς πέτσα, το χοιρινό ψαρονέφρι και το κουνέλι και αποφύγετε λιπαρά κρέατα και αλλαντικά.
*Καταναλώστε δημητριακά και προϊόντα ολικής αλέσεως, που είναι καλές πηγές βιταμινών συμπλέγματος Β.
*Πίνετε αρκετά υγρά, με κυριότερη πηγή το νερό, αλλά και φρεσκοστυμμένους χυμούς φρούτων και λαχανικών.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ