Γενικές πληροφορίες για το κρατικό σύστημα πιστοποίησης γλωσσομάθειας

Μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε στην Ελλάδα ένα ενιαίο σύστημα αξιολόγησης και πιστοποίησης σύγχρονων γλωσσών, με αποτέλεσμα να λειτουργούν ποικίλα και διαφορετικής αξίας συστήματα πιστοποίησης των ευρύτερα διαδεδομένων γλωσσών όπως η αγγλική και η γαλλική, βάσει των οποίων διεξάγονται εξετάσεις που αποφέρουν σημαντικά οικονομικά και συμβολικά κέρδη σε ελληνικούς ιδιωτικούς ή ξένους οργανισμούς. Επίσης, δεν υπήρχαν συνθήκες για έγκυρη αξιολόγηση και πιστοποίηση της γλωσσομάθειας των ελλήνων πολιτών από κρατικό φορέα, όπως συμβαίνει σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μία από τις συνέπειες αυτής της έλλειψης είναι πως η γλωσσική και πολιτισμική γνώση που προάγεται και εξετάζεται από τα υπάρχοντα στην Ελλάδα συστήματα -τα περισσότερα από τα οποία έχουν αναπτυχθεί από ξένους οργανισμούς και φορείς- συχνά δεν είναι συμβατή με τις ελληνικές κοινωνικές ανάγκες. Επιπλέον, δεν υπήρχε η δυνατότητα της πιστοποίησης της γνώσης όλων των επίσημων γλωσσών των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή άλλων σημαντικών γλωσσών που γνωρίζουν άτομα τα οποία ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα. Προκειμένου να καλύψει η πολιτεία τις ελλείψεις που προαναφέρθηκαν, να ανταποκριθεί στις διαπιστωμένες επιτακτικές κοινωνικές ανάγκες και να ευθυγραμμιστεί με την ευρωπαϊκή πολιτική για προώθηση της πολυγλωσσίας και ενιαίας πιστοποίησης της γνώσης των σύγχρονων γλωσσών, το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (ΥΠ.Ε.Π.Θ.) καθιέρωσε και από το 2003 θέτει σε εφαρμογή τη λειτουργία συστήματος εξετάσεων για την αξιολόγηση και πιστοποίηση της γνώσης σύγχρονων γλωσσών το οποίο οδηγεί στην απόκτηση του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας (Κ.Π.Γ.). Όπως μπορεί κανείς να διαβάσει στο Ενημερωτικό Δελτίο, οι εξετάσεις για την αξιολόγηση του επιπέδου γνώσης και ικανότητας χρήσης της γλώσσας στόχου, διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο και αφορούν πολλές γλώσσες. Το Ενημερωτικό Δελτίο θα κυκλοφορήσει και σε έντυπη μορφή για την ενημέρωση κάθε ενδιαφερόμενου. Σύντομα θα κυκλοφορήσει επίσης σε ηλεκτρονική μορφή ενημερωτικό υλικό για την πληροφόρηση όσων ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν στις εξετάσεις της πρώτης φάσης λειτουργίας του συστήματος του Κ.Π.Γ.

 

Η ευρωπαϊκή διάσταση του Κ.Π.Γ.

 

Το σύστημα του Κ.Π.Γ. υιοθετεί την κλίμακα των έξι επιπέδων γλωσσικής επάρκειας που προτείνει το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος των Εξετάσεων προσδιορίζει με σαφήνεια τις επιμέρους γλωσσικές γνώσεις και επικοινωνιακές ικανότητες που το κάθε επίπεδο γλωσσικής επάρκειας προϋποθέτει. Κατά την πρώτη περίοδο λειτουργίας του συστήματος, εξετάσεις θα διενεργηθούν για 4 από τις γλώσσες για τις οποίες υπάρχουν πανεπιστημιακά τμήματα στην Ελλάδα (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά), και το σύστημα θα πιστοποιεί το επίπεδο γνώσης των γλωσσών αυτών για "γενική χρήση", δηλαδή για χρήση που δεν συνδέεται με συγκεκριμένη επαγγελματική ή επιστημονική δραστηριότητα. Τα πορίσματα της έρευνας που έχει αναθέσει το ΥΠ.Ε.Π.Θ. σε πανεπιστημιακά τμήματα θα καταδείξουν μεταξύ άλλων τις ειδικότητες ή τα πεδία για τα οποία, σε ορισμένες γλώσσες, θα παρέχονται και πιστοποιητικά γνώσης της γλώσσας για "ειδική χρήση". Οι εξετάσεις που σχεδιάζεται να διενεργηθούν εντός του 2003, για την πιστοποίηση του επιπέδου "καλής γνώσης" της αγγλικής, γαλλικής, γερμανικής και ιταλικής γλώσσας, ήδη οργανώνονται σύμφωνα με τον Κανονισμό Λειτουργίας του Συστήματος ο οποίος προβλέπει, μεταξύ άλλων, πως δικαίωμα συμμετοχής στις εξετάσεις έχουν όλοι οι έλληνες πολίτες ή ομογενείς, πολίτες της Ε.Ε. ή αλλοδαποί που ζουν, εκπαιδεύονται, εργάζονται και έχουν νομίμως τη συνήθη διαμονή τους στην Ελλάδα (πρβλ. Ενημερωτικό Δελτίο 1). Επειδή το Κ.Π.Γ. επιχορηγείται από το Κράτος, οι υποψήφιοι δεν πληρώνουν εξέταστρα. Υποχρεούνται απλώς να καταβάλλουν τέλη συμμετοχής στις εξετάσεις (με παράβολο δημοσίου) που έχουν οριστεί από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. στο ελάχιστο ποσόν των 30 €. Είναι προφανές πως το Κ.Π.Γ. είναι ένα σύστημα πιστοποίησης το οποίο δεν έχει εμπορικά-κερδοσκοπικά κίνητρα. Οι στόχοι του προσδιορίζονται με κύριο γνώμονα την ελληνική και ευρύτερα την ευρωπαϊκή πολιτισμική πραγματικότητα, ενώ διαμορφώνονται με βάση τις ποικίλες ανάγκες γλωσσομάθειας στην ελληνική κοινωνία. Συνεπώς, στην πλήρη λειτουργία του, το σύστημα θα πιστοποιεί τα 4 επίπεδα γλωσσομάθειας που περιλαμβάνονται στο "προσοντολόγιο", σύμφωνα με τον Α.Σ.Ε.Π., ώστε να καλύπτει ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας. Έτσι, το Κ.Π.Γ. έχει την επίσημη αναγνώριση του ελληνικού κράτους. Το Κ.Π.Γ. εναρμονίζεται με τις προδιαγραφές του Συμβουλίου της Ευρώπης ως προς τα επίπεδα και τους τύπους πιστοποίησης, επιδιώκοντας με τον τρόπο αυτό να είναι αναγνωρισμένο και κατανοητό σε ολόκληρη την Ευρώπη, πράγμα που δεν συμβαίνει σήμερα με ορισμένα άλλα πιστοποιητικά γλωσσομάθειας. Τόσο στη χώρα μας όσο και σε άλλες χώρες εντός και εκτός Ευρώπης λειτουργούν συστήματα που εκδίδουν πιστοποιητικά τα οποία δεν είναι εύκολο να συγκριθούν με άλλα που εκδίδονται σε άλλες χώρες. Με την καθιέρωση όμως του Κ.Π.Γ. συντάσσεται η χώρα μας με το πρόσφατο ψήφισμα του Συμβουλίου Παιδείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με το οποίο ζητείται από τα κράτη-μέλη να θεσπίσουν συστήματα για την περιγραφή και την αναγνώριση των γλωσσικών γνώσεων των ατόμων που ζουν και εργάζονται σε αυτά. Μάλιστα, για να επιτευχθεί μεγαλύτερη διαφάνεια ως προς την πιστοποίηση, το Κ.Π.Γ. ακολουθεί τη γενική και τις ειδικότερες κλίμακες επάρκειας του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις Γλώσσες. Συνεπώς, το Κ.Π.Γ. έχει ευρωπαϊκή διάσταση η οποία διασφαλίζεται επίσης από τη σύνδεσή του με το Διεθνές Δίκτυο Συστημάτων Πιστοποίησης "International Certificate Conference" (I.C.C.) που έχει έδρα στη Φρανκφούρτη. Έχει, δηλαδή, ήδη δημιουργήσει τις βασικές προϋποθέσεις για την επίσημη αναγνώρισή του από άλλες χώρες της ευρωπαϊκής κοινότητας, όπου οι Έλληνες και οι λοιποί Ευρωπαίοι πολίτες πρέπει να μπορούν να διακινούνται ελεύθερα για εκπαίδευση, κατάρτιση και εργασία. Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται ευκίνητο εργατικό δυναμικό. Οι γλωσσομαθείς εργαζόμενοι έχουν ευρύτερη επιλογή θέσεων εργασίας ή ευκαιριών κατάρτισης απ' ό,τι οι εργαζόμενοι που μιλούν μία μόνο γλώσσα και μπορούν να εκμεταλλευθούν καλύτερα το δικαίωμά τους για εργασία ή σπουδές σε ένα άλλο κράτος-μέλος. 

 

Το κοινό στο οποίο στο οποίο απευθύνεται το σύστημα του Κ.Π.Γ.

 

Λαμβάνοντας υπόψη, για το σχεδιασμό των εξετάσεων, τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες για πιστοποίηση της γλωσσικής γνώσης στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο και ειδικότερα στον εργασιακό χώρο, το Κ.Π.Γ. δεν αποτελεί σύστημα πιστοποίησης της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης στο σχολείο. Αυτό συμβαίνει και με τα κρατικά πιστοποιητικά γλωσσομάθειας σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τα οποία απευθύνονται πρωτίστως σε ενήλικες. Το γεγονός αυτό δεν μειώνει την σπουδαιότητα του αντίκτυπου που αναμένεται να έχει και δεν αναιρεί την αναγκαιότητα για αρτιότερη ξενόγλωσση κατάρτιση σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, όπως προβλέπουν και οι οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σε έγγραφο εργασίας τους (Bρυξέλλες, 13.11.2002, SEC [2002] 1234) για την προώθηση της εκμάθησης γλωσσών και της γλωσσικής πολυμορφίας. Όπως αναφέρεται στο έγγραφο αυτό, "Ένα από τα κλειδιά για την επιτυχία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως οικονομίας βασιζόμενης στη γνώση είναι ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται το θέμα της εκμάθησης γλωσσών. Ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίσει τα ευρύτερα θέματα της γλώσσας, του πολιτισμού και της πολυμορφίας την επόμενη δεκαετία θα καθορίσει τη συνοχή της και τον ρόλο της στον κόσμο". Οι ικανότητες κατανόησης και επικοινωνίας με μέσο τη μητρική αλλά και άλλες γλώσσες είναι, σήμερα, απαραίτητες στους πολίτες για να συμμετέχουν πλήρως στην ευρωπαϊκή κοινωνία. "Η γλωσσομάθεια αποτελεί τμήμα του πυρήνα δεξιοτήτων που χρειάζεται ο κάθε πολίτης για την απασχόληση, την εκπαίδευση και την προσωπική του ολοκλήρωση". Έτσι, η ξενόγλωσση εκπαίδευση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση διαδίδεται όλο και περισσότερο στην Ε.Ε., ενθαρρύνεται ολοένα και πιο πολύ η διδασκαλία ποικίλων γλωσσών σε πρώιμη παιδική και σε εφηβική ηλικία, επιδιώκεται συστηματικότερα η γλωσσική κατάρτιση της σπουδάζουσας νεολαίας και των ενηλίκων και παρέχεται μεγαλύτερη επιλογή διδασκόμενων γλωσσών. Ταυτόχρονα, γίνονται σημαντικές προσπάθειες για την εξασφάλιση της κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής, τη συνεχή εκπαίδευση των εκπαιδευτικών ξένων γλωσσών και τη δημιουργία προγραμμάτων που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα εκμάθησης γλωσσών σε όλες τις βαθμίδες της επίσημης εκπαίδευσης αλλά και εκτός αυτής. Μια βασική πρόκληση, τονίζεται στο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι "η παροχή διδασκαλίας ή κατάρτισης σε μια μεγάλη ποικιλία γλωσσών, σχετικών με τη μελλοντική απασχόληση των μαθητών, τις ανάγκες τους για μελέτη και ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, και τις ανάγκες της βιομηχανίας και του εμπορίου". Στις γλώσσες αυτές περιλαμβάνονται μείζονες "παγκόσμιες" γλώσσες, οι γλώσσες των γειτονικών σε κάθε κράτος χωρών, των εμπορικών εταίρων και άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Με σκοπό την αποτελεσματική ξενόγλωσση εκπαίδευση των μαθητών, πολλά ευρωπαϊκά σχολεία διαμορφώνουν προγράμματα για ποικίλες γλώσσες από τις οποίες οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα επιλογής και δημιουργούν συνθήκες εκμάθησής τους μέσω ειδικής διδασκαλίας και αυτοεκπαίδευσης. Οι πρακτικές αυτές μελετούνται και στην Ελλάδα, όπου μελλοντικά θα πρέπει το σχολείο να προσφέρει μεγαλύτερο αριθμό γλωσσών και συνθήκες για την ουσιαστική εκμάθηση δύο γλωσσών πέραν της μητρικής γλώσσας του κάθε μαθητή. Η ανάπτυξη συστήματος έγκυρα μετρήσιμης αξιολόγησης της σχολικής γνώσης που αποκτούν τα παιδιά και οι έφηβοι θα πρέπει να συνδυάζεται με την υιοθέτηση του συστήματος του "Ευρωπαϊκού Γλωσσικού Φακέλου" (European Language Portofolio), το οποίο προτείνεται από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ως προς τον νεο-εισαγόμενο θεσμό του Κ.Π.Γ., προϋπόθεση για την απόκτησή του είναι η επιτυχής συμμετοχή των υποψηφίων στις γραπτές και προφορικές εξετάσεις οι οποίες διενεργούνται μετά από έγκαιρη ενημέρωση των ενδιαφερομένων για την ύλη, τη μορφή του διαγωνίσματος, κλπ., πληροφορίες που θα παρέχονται σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Όλες οι εκδόσεις που αφορούν το Κ.Π.Γ. και ειδικότερα τις εξετάσεις για κάθε γλώσσα χωριστά θα διατίθεται από τη Διεύθυνση Πιστοποίησης της Γνώσης Ξένων Γλωσσών του ΥΠΕΠΘ, από τις κατά τόπους Διευθύνσεις και Γραφεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. 

 

Σύντομη περιγραφή του συστήματος 

 

Τις εξετάσεις για τη χορήγηση του Κ.Π.Γ. διενεργεί το ΥΠ.Ε.Π.Θ., μέσω της Διεύθυνσης Πιστοποίησης της Γνώσης Ξένων Γλωσσών, η οποία πιστοποιεί το επίπεδο γλωσσομάθειας των επιτυχόντων. Ο επιστημονικός σχεδιασμός του συστήματος αξιολόγησης έχει ανατεθεί σε ειδική επιτροπή επιστημόνων που συνεργάζονται με τα Τμήματα Αγγλικής και Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς επίσης τα Τμήματα Γαλλικής και Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τα οποία έχουν αναλάβει να υλοποιήσουν ερευνητικό-εκπαιδευτικό έργο με σκοπό την ολοκλήρωση των προπαρασκευαστικών εργασιών για τις αντίστοιχες γλώσσες. Το έργο που έχουν αναλάβει τα Πανεπιστημιακά Τμήματα τελεί υπό την επιστημονική εποπτεία της Κεντρικής Εξεταστικής Επιτροπής (Κ.Ε.Ε.) του ΥΠ.Ε.Π.Θ, η οποία έχει μεταξύ άλλων την ευθύνη για την κατάρτιση του Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος των Εξετάσεων, το σχεδιασμό της τυπολογίας του διαγωνίσματος, την έκδοση θεμάτων και την επίβλεψη της υλοποίησης ολόκληρου του συστήματος. Το έργο της Κ.Ε.Ε. συνεπικουρείται από μέλη της Επιτροπής Εισηγητών Θεμάτων (Ε.Ε.Θ.) και υποστηριζεται διοικητικά από τη Διεύθυνση Πιστοποίησης της Γνώσης Ξένων Γλωσσών του ΥΠ.Ε.Π.Θ. Οι δύο επιτροπές, οι οποίες ορίστηκαν με Υπουργική Απόφαση, αποτελούνται από ειδικούς στο χώρο της ξενόγλωσσης εκπαίδευσης. Πρόκειται για μέλη Διδακτικού Επιστημονικού Προσωπικού των Τμημάτων Ξένων Γλωσσών και Φιλολογιών των Πανεπιστημίων, μέλη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και καθηγητές ξένων γλωσσών της δημόσιας εκπαίδευσης. Η συμμετοχή των ειδικών επιστημόνων στην Κ.Ε.Ε. και την Ε.Ε.Θ., καθώς και η συμμετοχή πρόσθετου εξειδικευμένου προσωπικού, με άριστη γνώση της γλώσσας-στόχου, στο ερευνητικό-εκπαιδευτικό έργο των πανεπιστημιακών τμημάτων δημιουργούν προϋποθέσει ς για να εξασφαλιστεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των εξετάσεων. Επιπλέον προϋπόθεση για τη διασφάλιση της εγκυρότητάς τους είναι 

• η εκπόνηση ερευνητικού-εκπαιδευτικού προγράμματος με στόχο τη συνεχή τροφοδότηση του συστήματος με πληροφορίες που επιτρέπουν την παρακολούθηση της λειτουργίας του, 

• η συνεχής εσωτερική αξιολόγησή του συνολικού έργου, και 

• η ανάπτυξη μηχανισμών εξωτερικής αξιολόγησης και ελέγχου της ποιότητας του συστήματος. 

Τέλος, η αξιοπιστία των θεμάτων διασφαλίζεται από τις προβλεπόμενες ερευνητικές εργασίες στα πανεπιστημιακά τμήματα ενώ η εγκυρότητα της αξιολόγησης διασφαλίζεται από τη διαφάνεια των κριτηρίων και τη διαρκή επιμόρφωση των εξεταστών και των αξιολογητών.