Χρίστος Τσολάκης: Αναντικατάστατος, ναι!

Του Κλέαρχου Τσαουσίδη

Άλλοτε από ταπεινοφροσύνη, άλλοτε από συνήθεια, η ρήση «ουδείς αναντικατάστατος» γίνεται ασμένως δεκτή. Όταν πρόκειται, μάλιστα, για απώλεια τελεσίδικη, η φράση τείνει να πάρει έως και παρηγορητική διάσταση.

Την Τρίτη, 31 Ιουλίου 2012, συναισθάνθηκα, ίσως για πρώτη φορά στη ζωή μου τόσο έντονα, ότι ναι, υπάρχουν αναντικατάστατοι.

Ο Χρίστος Τσολάκης ήταν στην τρίτη ηλικία, στα 77 του, όταν μας άφησε. Ηλικία που πολλοί, άλλοτε δραστήριοι και ικανοί άνθρωποι, εγκαταλείπονται σε μια πλαδαρή και πικρή προσμονή του τέλους.

Άλλοι, πάλι, κορυφαίοι στην ηλικία της λογικής, προσθέτοντας τους χειμώνες στην κυρτή τους ράχη, διολισθαίνουν από τη σοφία στην ανοησία, την έπαρση και την αμετροέπεια.

Ο Χρίστος Τσολάκης δεν μάζευε χειμώνες. Κάθε χρονιά ήταν γιʼ αυτόν μια νέα άνοιξη. Αεικίνητος περιπατητής, κομψός και πάντα έτοιμος να ακούσει, να τρέξει εκεί που τον καλούσαν, να μεταδώσει αυτήν τη φλόγα που έκανε όλους όσοι είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε να τον αποκαλούμε Δάσκαλο. Κι ας μην τον είχαμε ποτέ -οι πλείστοι- σε καμιά από τις τάξεις της σχολικής μας δοκιμασίας.

Θεωρώ φτηνό να παραθέσω προσωπικές εμπειρίες, εκτός από μία: έπειτα από μια σειρά σεμιναρίων για βελτίωση των δημοσιογράφων της Θεσσαλονίκης στην εκφορά και τη γραφή του λόγου (ήταν η πρώτη θαρρώ) τον ρώτησα ποιο ποσό θα έπρεπε να εγκρίνει ως αμοιβή το συμβούλιο της Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας- Θράκης. Μου είπε:

"Εμένα με πληρώνει το ελληνικό κράτος” (ήταν ακόμη ενεργός καθηγητής τότε).

Αυτό, όταν άλλοι πανεπιστημιακοί ζητούν π.χ. 10.000 ευρώ για μια γνωμοδότηση, συνήθως copy paste και δηλώνουν κι αριστεροί (συστημικοί, εντάξει).

Η παρουσία του Τσολάκη στη μαχόμενη εκπαίδευση ήταν καταλυτική. Απʼ όπου κι αν πέρασε. Όμως η σφραγίδα έμεινε στο Πειραματικό της Θεσσαλονίκης όπου συμπλήρωσε αυτό που οραματίστηκε ο Κουντουράς και έχτισε ο Δελμούζος.

Ίσως, εκεί, κάτω από το Πειραματικό, στη γωνίτσα της συμβολής των οδών Αγίας Σοφίας και Δελμούζου να χωρέσει κι η δική του προτομή.

Η παρουσία του Τσολάκη στην επιτροπή που έφτιαξε ο Γεώργιος Ράλλης για την εισαγωγή της νεοελληνικής γλώσσας στην εκπαίδευση ήταν έως και καταλυτική, όπως μπορεί να βεβαιώσει ο αειθαλής Δάσκαλος Κριαράς.

Αρκετοί από τους πανεπιστημιακούς που συμμετείχαν στο τιτάνιο έργο της προσαρμογής της Γραμματικής της Νεοελληνικής Γλώσσας του Μανόλη Τριανταφυλλίδη σε χρηστικό εγχειρίδιο για τους μαθητές επιχειρούσαν (ίσως λόγω κακής προηγούμενης εμπειρίας) να συντηρήσουν στοιχεία της καθαρεύουσας στην επίσημη γλώσσα, για να λειάνουν ενδεχομένως τις αναμενόμενες αντιδράσεις από τους πάσης φύσεως σκοταδιστές. Απέτυχαν.

Η νέα γραμματική, ακολουθώντας την εξέλιξη της γλώσσας, της ρέουσας και συνεχώς ανανεούμενης, πήρε τον δρόμο της, καθιερώθηκε και ουδείς ισορροπημένος διανοείται να την αμφισβητήσει.

Στο στήσιμο της πανεπιστημιακής πλέον παιδαγωγικής εκπαίδευσης, των σχολών και σεμιναρίων επιμόρφωσης των ήδη διδασκόντων, ο Χρίστος Τσολάκης έδωσε τα μέγιστα. Αμφιβάλλω αν υπήρξε άλλος δάσκαλος, όχι μόνο στην Ελλάδα, με τόσους μαθητές όλων των βαθμίδων.

Ήταν κι αυτοί που με πλήρη οδύνη τον αποχαιρέτησαν το μεσημέρι της Τρίτης στην Αγιά Σοφιά, τον ναό της γειτονιάς του.

Η πολιτεία υποεκπροσωπήθηκε. Ειδικά το υπουργείο Παιδείας με τις διάφορες πρόσφατες ηγεσίες του. Αλλά καλύτερα ίσως. Θα ήταν άκρως οδυνηρό να παραστούν άτομα όπως κάποια κυρία που ανακάλυψε την ύβρι τώρα, όταν δικό της εργαλείο ήταν στην υπουργική διαδρομή της απέναντι στους κορυφαίους δασκάλους μας.

Ο Χρίστος Τσολάκης δεν ανήκε σε κόμμα. Απόλυτα προοδευτικός, απέφυγε την ένταξη για να μπορεί να είναι ο δάσκαλος όλων. Το κέρδισε.

Μόνο που θα μπορούσε να δώσει κι άλλα. Αυτό δεν ιεραρχείται δυστυχώς.