Οι σχέσεις με τους γονείς μας και ποιες ενοχές μπορεί να γεννήσουν

Γιατί σε κάποιες στιγμές μεγάλης ευτυχίας στη ζωή μας, μπορεί βαθιά μέσα μας να νοιώθουμε ανησυχία ή και θλίψη; Γιατί μερικές φορές, μπορεί μόνοι μας να καταστρέψουμε την ευτυχία μας; Ανακαλύψτε ποιοι είναι οι λόγοι που μας δημιουργούν ενοχές και πότε ο εαυτός μας, γίνεται ο χειρότερος εχθρός μας.

Στη ζωή όλων μας, υπάρχουν κάποια μυστήρια που δεν μπορούν να ερμηνευτούν λογικά. Μπορεί να βρισκόμαστε στην πλέον δημιουργική και ευτυχή περίοδο της ζωής μας, αλλά εμείς να αισθανόμαστε ότι μέσα μας κάτι πεθαίνει, ή συλλαμβάνουμε τον εαυτό μας να μας αυτό-υπονομεύεται. Ενδεχομένως »πίσω» από τα συναισθήματα αυτά, να υπάρχει η ενοχή που μας ωθεί να ζητάμε την τιμωρία, που θα φέρει μια κάποια ανακούφιση.

Ενοχή για ποιο λόγο όμως; Ποια είναι η αξιόποινη πράξη; Ποιος άγραφος νόμος παραβιάστηκε; Στις περιπτώσεις που θα δούμε, λογικά, δεν υπάρχει τίποτα το μεμπτό και το »έγκλημα», βρίσκεται μόνο μέσα στο μυαλό μας, συνήθως, κρυμμένο καλά, μέσα στο υποσυνείδητό μας. Μια λογική εξήγηση σε αυτές τις περιπτώσεις, ποτέ δεν είναι αρκετή και μόνο αν ανατρέξουμε στη παιδική μας ηλικία, θα βρούμε την αλήθεια -τη κρυμμένη λογική-. Δηλαδή το παρόν,-η τουλάχιστον αρκετές σημαντικές πτυχές του-μπορούμε να το εξηγήσουμε, αν ανατρέξουμε στα πρώτα μας βιώματα-δηλαδή με τη βοήθεια του παρελθόντος.(Ας δούμε κάποιες περιπτώσεις ως παραδείγματα)

ΠΡΟΔΙΔΩ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ:Ο Σπύρος, ήταν από μια εμπορική οικογένεια, αλλά ο ίδιος αγαπούσε πολύ περισσότερο το κόσμο των γραμμάτων και παρά τις αντιρρήσεις και τη δυσαρέσκεια των γονιών του, σπούδασε φιλοσοφία. Ποτέ όμως όσο ζούσε ο πατέρας του, δεν κατάφερε να του πει ένα δυνατό-ξεκάθαρο όχι και για μια δεκαετία, εργαζόταν στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Και μόνο μετά το θάνατο του πατέρα του βρήκε το κουράγιο ν ασχοληθεί με τα ενδιαφέροντα που αγαπούσε και σπούδασε. Συχνά, μπορεί να γνωρίζουμε με τη λογική μας ότι έχουμε δικαίωμα να ορίζουμε τη ζωή μας και να έχουμε διαφορετικές αντιλήψεις από τους δικούς μας, αλλά δεν είναι αυτή η διαφοροποίηση, καθόλου απλή υπόθεση. Αρκεί να θυμηθούμε κάποια περιστατικά, με διάσημους εγκληματίες, που όταν τους συνέλαβαν, πρωτίστως τους ενδιέφερε, το πώς θα αντιδρούσαν οι γονείς τους. Η αποδοκιμασία των γονέων, είναι ικανή να λυγίσει, ακόμη και τον πλέον σκληρό άνθρωπο.

ΕΠΙΒΑΡΥΝΩ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ: Oι γονείς της Ελένης, ήταν πολύ νέοι όταν απέκτησαν παιδί κατά… λάθος. Η μητέρα της που έμεινε στο σπίτι για να τη μεγαλώσει, άφηνε συνεχώς να εννοηθεί, ότι θυσιάστηκε χάριν της μητρότητας. Αυτό άφησε στην Ελένη, ένα γενικευμένο αίσθημα ενοχής, που επεκτάθηκε και στις άλλες της σχέσεις με συνέπεια να βρίσκεται μόνιμα σε αγωνία, για το πόσο γίνεται βάρος και εμπόδιο στους άλλους και αυτό τη δυσκόλευε να εκφράσει τις δικές της ανάγκες και επιθυμίες. Γιατί όταν από μικρά παιδιά αισθανόμαστε ότι μέσα στις οικογενειακές μας σχέσεις, δεν υπάρχει χώρος και σεβασμός για τις ανάγκες μας, ενδέχεται να έχουμε και εμείς στη πορεία της ζωής μας μεγάλη δυσκολία να τις τιμήσουμε, εκφράσουμε με θάρρος. Και αυτό, ανοίγει έναν τεράστιο φαύλο κύκλο, όπου όντας με καταπιεσμένες, ανικανοποίητες ανάγκες, αργά ή γρήγορα, όλες μας οι σχέσεις θα υποφέρουν.

ΓΙΝΟΜΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΜΟΥ: Ο Μιχάλης, είναι ο πρώτος από την οικογένεια του που μπήκε στο Πανεπιστήμιο. Σε αρκετά νεαρή ηλικία, αναλαμβάνει μια θέση κύρους σε μεγάλη εταιρία.

Μετά από ένα δυνατό και πολύ καλό ξεκίνημα, αρχίζουν οι δυσκολίες, με αποκορύφωμα δυο πολύ σοβαρά λάθη, που παραλίγο να του στοιχίσουν τη θέση του. Πίσω από αυτό το υποσυνείδητο αυτό-σαμποτάζ, βρίσκεται ένα αίσθημα παραγκώνισης των γονιών και ειδικά του πατέρα. Ο γιος του εργάτη ξεπερνά τον πατέρα του και, ενώ αυτό μπορεί να τους κάνει όλους υπερήφανους, συγχρόνως έχει και κάτι το τρομαχτικό, μια αίσθηση ότι καταπατείται γι αυτόν, απαγορευμένο έδαφος.

Για ένα μικρό παιδί οι γονείς του είναι παντοδύναμοι. Αυτή την πανίσχυρη εικόνα τους το υποσυνείδητό μας δεν την ξεπερνά ποτέ. Έτσι, η αίσθηση ότι καταφέραμε να γίνουμε δυνατότεροι από εκείνους, μπορεί να προκαλέσει έντονα αισθήματα ενοχής.

Η ΕΝΟΧΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΉ ΓΛΩΣΣΑ: Ίσως το κλισέ, άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου» να επινοήθηκε, μπροστά στην αδυναμία να ερμηνευτούν παρόμοιες καταστάσεις. Υποθέτει κανείς, ότι θα κάναμε τα πάντα για να πάμε μπροστά και να προοδεύσουμε και όμως κάποιες φορές, κάτι μας ωθεί στην αυτοτιμωρία. Είναι τότε που πιάνουμε τον εαυτό μας επ αυτοφώρω να γίνεται ο χειρότερος εχθρός μας. Ωστόσο, στη γλώσσα της ψυχανάλυσης, το αίσθημα της ενοχής, είναι μια έννοια που περιέχει αυτήν ακριβώς την παράδοξη διάσταση, γιατί βασίζεται σε αυτό-κατηγορίες φαινομενικά παράλογες, καθώς και σε ένα διάχυτο αίσθημα, προσωπικής αναξιότητας. Και εδώ το σημαντικό είναι, πως το αίσθημα αυτό, μπορεί να εξηγεί συμπεριφορές ηττοπάθειας, αλλά και οδυνηρές καταστάσεις, τις οποίες προκαλούν στον εαυτό τους, όσοι αισθάνονται ένοχοι. Γιατί όμως κάποιοι άνθρωποι λύνουν καλύτερα αυτές τις συγκρούσεις και άλλοι δείχνουν να προσκολλώνται εντελώς σε αυτές;

ΑΣΦΑΛΕΙΑ-ΑΠΟΔΟΧΗ ΚΑΙ ΤΑΥΤΙΣΗ: Το παιδί δεν παραμένει για πάντα ολοκληρωτικά σε αυτή τη θέση του αδύναμου, απέναντι στον παντοδύναμο γονιό. Όταν »χορτάσει» από αγάπη, αρχικά στη δυαδική σχέση με τη μητέρα του, αρχίζει να εξωτερικεύει τις δικές του ιδιότητες και χαρακτηριστικά αυτών των ισχυρών γονιών, που πάντα θαύμαζε. Αρχικά η ταύτιση, γίνεται κυρίως με το γονιό του ίδιου φύλλου, αλλά σταδιακά και με ιδιότητες ολοένα και περισσότερων σημαντικών προσώπων,(π.χ του παππού και άλλων σημαντικών προσώπων της οικογένειας, ή κάποιας δασκάλας) η προσωπικότητα συγκροτείται και διαμορφώνεται, βάσει αυτών των ταυτίσεων. Έτσι, το μικρό παιδάκι αρχίζει μέσω αυτής της αφομοίωσης, να αισθάνεται και αυτό δυνατό, όπως είναι τα άτομα για τα οποία, έχει αναπτύξει τόσο θαυμασμό.

Ο βαθμός επιτυχίας αυτής της ταύτισης, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα, το κατά πόσον οι γονείς κάνουν χώρο για το παιδί ή δεν κάνουν, απειλούμενοι, από την εξέλιξη των παιδιών τους και αμύνονται γελοιοποιώντας τα, αποθαρρύνοντας .Η αντιμετώπιση των γονιών μας κατά την παιδική μας ηλικία είναι κάτι που δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Μπορούμε όμως να ξέρουμε την προσωπική μας ιστορία και να αναλογιστούμε πώς αυτή μας έχει επηρεάσει, μέχρι σήμερα. Ειδικά όταν συνειδητοποιήσουμε , ότι αυτά τα κατά φαντασίαν »εγκλήματα» τα οποία διαπράξαμε, περιορίζουν την εξέλιξη μας, καλούμαστε να κάνουμε μια τέτοιου είδους ανασκόπηση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι αρκεί να ανακαλύψουμε σαν ντετέκτιβ της ψυχανάλυσης τι λάθη έκαναν οι γονείς μας. Είναι πάντα και η δομή της δικής μας προσωπικότητας ως παιδιών αλλά και ως ενηλίκων, που καθορίζει, πως θα αντιληφθούμε και θα επεξεργαστούμε μια συμπεριφορά. Αυτό που αξίζει να εστιάσουμε λοιπόν, είναι το πώς εμείς, ερμηνεύουμε και αφομοιώνουμε στη καθημερινότητα μας, τα βιώματα αυτά.

Από τη στιγμή που θα μπορέσουμε να εντοπίσουμε τις πηγές των ενοχών μας, έχουμε ασφαλώς πετύχει, μια κάποια ελευθέρωση από αυτές και τόσο η ασαφής δυσφορία, βρίσκει τις λέξεις που την εκφράζουν και ο φόβος, που μας δέσμευε και υπονόμευε την εξέλιξη μας, χάνει εν μέρει τη δύναμή του. Οι φαντασιώσεις μας, γίνονται μέρος μιας καινούριας αφήγησης, που επιτρέπει καινούριες συνδέσεις και συνειδητοποιήσεις.

Όταν για παράδειγμα, ο ενήλικος πια γιος συνειδητοποιήσει πόσο μικρό παιδί αισθάνεται ακόμη απέναντι στους γονείς του, δεν μπορεί, παρά να αρχίσει να μεγαλώνει. Και όσο πιο σίγουρος είναι ο γιος για τη δική του δύναμη, τόσο λιγότερο επιθετικά και με μεγαλύτερη πειστικότητα και αποφασιστικότητα, θα εκφράσει τη διαφοροποίηση του.