Αχ, αυτά τα πρωτάκια

Αν και το δικό σας παιδί ανοίγει αυτή τη σχολική χρονιά ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή του, τότε σίγουρα σας αφορά άμεσα η παροιμία «κάθε αρχή και δύσκολη». Κι εμείς θα συμφωνήσουμε πως κάθε νέο ξεκίνημα κρύβει παγίδες, δυσκολίες αλλά κι ένα θαυμαστό νέο κόσμο που προσφέρεται για να τον ανακαλύψουμε…

Με δέος και τρόμο συνειδητοποιώ πως μου λείπει μόνο μια «πρωτιά» απ’ το οικογενειακό άλμπουμ, αυτή του λυκείου, για να πω πως τα έχω δει όλα! Ευτυχώς έχω δύο παιδιά, οπότε ζω κάθε έργο δύο φορές κι έτσι προλαβαίνω να αλλάξω μερικές σκηνές ή να ξαναζήσω κάποιες που μου άρεσαν πολύ τις πρώτες μέρες των παιδιών μου, σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης. Κι όπως κάθε μητέρα, πέρασα άγρυπνες νύχτες με άγχος για την πρώτη τους φορά στο νηπιαγωγείο ή για τις πρώτες μέρες στο δημοτικό. Το μόνο που μπορώ να πω με σχετική σιγουριά έπειτα από δεκατρία χρόνια «βαριάς και ανθυγιεινής» εργασίας ως μητέρα, είναι πως όσο μεγαλώνουν τα παιδιά μας γίνεται μεγαλύτερο το άγχος μας, γι’ αυτό όσες από σας είστε φρέσκιες μανούλες προσπαθήστε να κάνετε για λίγο στην άκρη τις ανησυχίες και απολαύστε τα νέα ξεκινήματα των παιδιών σας, με την ίδια στοργή, λαχτάρα και συγκίνηση που τα παρακολουθήσατε να κάνουν όλα τα πρώτα βήματα στη ζωή τους.

Η πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο
Αν το μικρό σας έχει περάσει απ’ τον παιδικό σταθμό τα πράγματα θα είναι πολύ εύκολα, αφού η μετάβαση στο νηπιαγωγείο αποτελεί ένα μικρό «υπο-βήμα» της κοινωνικής του εξέλιξης. Ωστόσο, με τα νέα προγράμματα η ημέρα στο νηπιαγωγείο είναι πιο δομημένη και περιλαμβάνει «μαθήματα», όπως προγραφή και προανάγνωση, τα οποία εισάγουν τα παιδιά στον κόσμο της γνώσης. Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να προσαρμοστεί καλύτερα στο νέο του ξεκίνημα;
• Αν αλλάζει σχολικό χώρο –απ’ τον παιδικό σταθμό στο δημόσιο νηπιαγωγείο της γειτονιάς- καλό είναι να εξοικειωθεί με το περιβάλλον πριν την πρώτη μέρα του σχολείου. Αν δεν πήγατε μαζί για την εγγραφή του, πηγαίνετε τώρα μια επίσκεψη. Από την 1η Σεπτεμβρίου τα σχολεία είναι ανοιχτά, οπότε μπορείτε να κάνετε μια βόλτα στο προαύλιο ή ίσως και να δείτε από κοντά μια τάξη για να πάρει μια ιδέα και να εξοικειωθεί με το χώρο.
Αν το παιδί σας δεν έχει κατακτήσει ακόμη όλα τα στάδια της αυτοεξυπηρέτησης, είναι καλό να το βοηθήσετε να εξασκηθεί και να του κάνετε πιο εύκολη τη ζωή – και την ένταξη στην ομάδα.
• Μερικές φορές ο αποχωρισμός είναι δύσκολος και αμαυρώνει τη χαρά των πρώτων ημερών στο καινούριο σχολείο.
Ένα θαυμαστό ξεκίνημα…
• Μέσα από το νηπιαγωγείο το παιδί μας θα πατήσει πιο γερά στα πόδια του και θα κάνει τους πρώτους του φίλους.
• Θα μάθει να παίζει καινούρια παιχνίδια, να συνεργάζεται με άλλα παιδιά και με άγνωστους ενήλικες όπως οι δασκάλες, θα έρθει σε επαφή με τη μουσική και το θέατρο μέσα από τις σχολικές εκδηλώσεις κι εκδρομές.
• Θα βελτιώσει όλες του τις δεξιότητες και τη λεπτή κινητικότητα και θα είναι έτοιμο να αποκτήσει όλες τις καινούριες γνώσεις που θα ακολουθήσουν στο δημοτικό.

Για νήπια με αυτοπεποίθηση
Το παιδί θα νιώθει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και θα ξεκινήσει με αυξημένη σιγουριά αν μπορεί να αυτοεξυπηρετείται άνετα.
• Επιλέγετε άνετα ρούχα για το σχολείο, όπως μπουφάν με χριτς χρατς ή φερμουάρ αντί για κουμπιά, φόρμα με λάστιχο, παπούτσια με χριτς χρατς.
• Αποφασίστε πως κάποια ρούχα που θα είναι για το σχολείο θα λεκιαστούν με μπογιές ή θα σκιστούν. Καλό είναι το παιδί να μην έχει το επιπλέον άγχος μην λερωθεί ή μην χαλάσει τα ρούχα του.
• Αν το παιδί σας αγχώνεται με τη χρήση της τουαλέτας μπορείτε να του βάλετε στην τσάντα του μερικά πλαστικά καλύμματα μίας χρήσης, τα οποία θα του επιτρέπουν να κάθεται στη λεκάνη της τουαλέτας διευκολύνοντας την όλη διαδικασία.
• Αν ο αποχαιρετισμός το δυσκολεύει, κάνουμε πιο εύκολα τα πράγματα με το να είναι σύντομη και διακριτική η παραμονή μας στο προαύλιο. Ένα ζεστό φιλί, μια σύντομη αγκαλιά και η υπόσχεση ότι θα είμαστε στην ώρα μας όταν σχολάσει, είναι συνήθως αρκετά για να μπει με –σχετική- αυτοπεποίθηση στη νέα του τάξη. Κι αν αποδεχτεί πως δεν είναι, μια καλή λύση είναι να δώσουμε στο μικρό μας ένα ρολόι με ευδιάκριτους αριθμούς και να του εξηγήσουμε πως μόλις οι δείκτες φτάσουν σε δυο συγκεκριμένους αριθμούς, π.χ. «ο μεγάλος στο 12 και ο μικρός στο 3 η μαμά θα είναι εκεί για σε πάρει».
• Πολλά παιδάκια που ξεκινούν το προνήπιο ή ακόμη και το νήπιο, μπορεί τις πρώτες μέρες να γκρινιάξουν, να κλαίνε και να μας ζητούν να μπούμε κι εμείς μαζί τους στην τάξη. Όσο δύσκολο κι αν είναι θα πρέπει να είμαστε σταθερές και να μην υποκύψουμε, αφού έτσι δεν θα βοηθήσουμε ούτε το παιδί μας ούτε όμως και τη νηπιαγωγό. Ας αφήσουμε το παιδί στα χέρια της κι ας μεταδώσουμε με τη στάση μας στο παιδί πως εμπιστευόμαστε και συμπαθούμε τη δασκάλα του. Σύντομα θ αντιγράψει τα δικά μας συναισθήματα απέναντί της. Εξάλλου είναι λίγα τα παιδιά που συνεχίζουν να κλαίνε μετά που θα απομακρυνθεί η μαμά τους, αφού επικρατεί η φυσική τους περιέργεια για το καινούριο περιβάλλον και γρήγορα ηρεμούν.

Η πρώτη μέρα στο δημοτικό
Η πρώτη τάξη του δημοτικού είναι συνδεμένη με το άγχος για τα «γράμματα» και γενικότερα για την αλλαγή που θα βιώσει το παιδί που, για πρώτη φορά στη ζωή του, θα έχει ευθύνες και υποχρεώσεις. Ανοίγει, ωστόσο, ένα ολοκαίνουριο και θαυμαστό κεφάλαιο στη ζωή του που σίγουρα θα απολαύσει μόλις συνηθίσει τις αλλαγές.
• Η ίδια προετοιμασία που κάνουμε στο νηπιαγωγείο μπορεί να χρειάζεται και στο δημοτικό, κυρίως αν το παιδί αλλάζει κτίριο – και το λέμε αυτό επειδή είναι πολλά τα νηπιαγωγεία που συστεγάζονται με τα δημοτικά, άρα το παιδί είναι ήδη εξοικειωμένο με τους χώρους. Μια βόλτα, λοιπόν, μέχρι το σχολείο και μια μικρή «ξενάγηση» στους βασικούς του χώρους, π.χ. το κυλικείο, το γραφείο των δασκάλων, τις τουαλέτες, τις βρύσες θα το βοηθήσει να νιώσει πιο άνετα τις πρώτες μέρες.
• Εκτός απ’ την εξοικείωση με το χώρο, πολλοί γονείς βρίσκουν πως βοηθά η γνωριμία με το πρόγραμμα του σχολείου. Έτσι, είναι καλή ιδέα, προτού ξεκινήσουν τα μαθήματα να συζητήσουμε με το παιδί και να το προετοιμάσουμε για τα νέα δεδομένου του σχολείου. Προς Θεού, δεν χρειάζεται να το τρομοκρατήσουμε όπως κάνανε μερικοί παλιότεροι γονείς, πως τώρα «κάθε κατεργάρης στον πάγκο του» και πως ο δάσκαλος θα χτυπά τα άτακτα παιδιά ή πως «τέρμα τα παιχνίδια, τώρα πια θα πρέπει να διαβάζεις»! Είναι βέβαια αλήθεια πως σε αυτή τη φάση της ζωής του το παιδί αποκτά νέες υποχρεώσεις, όπως να μελετά κάθε μέρα τα μαθήματα και να είναι συνεπές στις απαιτήσεις της τάξης του. Έτσι είναι καλό να καταλάβει πως θα υπάρχουν και πάλι οι ώρες του παιχνιδιού, οι ώρες της ξεκούρασης αλλά και οι ώρες της μελέτης.
• Είναι σημαντικό, απ’ το ξεκίνημα της μαθητικής του ζωής, να καταλάβει πως αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι η προσπάθεια και όχι αναγκαστικά η επίδοσή του, ώστε το παιδί να μην ξεκινήσει την πρώτη δημοτικού με επιπρόσθετα άγχη. Επιπλέον, μέρος του ρόλου μας ως γονείς είναι να επιβραβεύουμε αυτή την προσπάθεια, να ενισχύουμε συναισθηματικά το παιδί και να το βοηθάμε να χτίσει την αυτοπεποίθησή του.
• Αναρωτιέστε για το πότε είναι η καλύτερη στιγμή να ξεκινήσετε την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας; Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν πως θα ήταν καλό να περιμένετε έναν ακόμη χρόνο, αφού το πρωτάκι μας έχει ήδη πολλά καινούρια πράγματα να μάθει και να αντιμετωπίσει. Αν όμως θέλετε να εντάξετε μια ευχάριστη εξωσχολική δραστηριότητα όπως κάποιο άθλημα ή εργαστήριο εικαστικών ή χορό ή οτιδήποτε αγαπά, μπορείτε άφοβα να ξεκινήσετε απ’ αυτό το Σεπτέμβριο.
• Υπάρχουν παιδιά που μετά τις πρώτες μέρες φέρνουν αντιρρήσεις και κλαίνε, ζητώντας να μην ξαναπάνε στο σχολείο. Η αντίδραση αυτή όμως είναι σε κάποιο βαθμό αναμενόμενη. Ακόμη κι αν το παιδί έχει πάει στο νηπιαγωγείο, το «πραγματικό» σχολείο έχει νέους κανόνες λειτουργίας και πιο αυξημένες απαιτήσεις. Επίσης, το παιδί έχει αλλάξει περιβάλλον, συμμαθητές, δασκάλα… Όλα αυτά είναι αρκετοί λόγοι για να γκρινιάξει! Μερικά παιδιά βρίσκουν διάφορες δικαιολογίες για να αποφύγουν το σχολείο (πονάει η κοιλιά του, δεν το συμπαθεί η δασκάλα, μαλώνει με τους συμμαθητές του) και είναι εύκολο να πούμε πως είναι πείσματα και να το πιέσουμε. Ωστόσο, καλύτερα να αποφύγουμε να το αποπάρουμε, καθώς η άρνησή του μπορεί να κρύβει άλλα προβλήματα. Υπάρχουν παιδιά που νιώθουν μειονεκτικά και θέλουν να αποφύγουν το σχολείο αν δεν γνωρίζουν την αλφαβήτα και τους αριθμούς, όπως ίσως οι υπόλοιποι συμμαθητές τους. Επίσης, μια δυσκολία στην ανάγνωση, τη γραφή ή την αριθμητική μπορεί να αποθαρρύνει κάποια παιδιά. Ενδέχεται ακόμα να υπάρχει κάποιο ζήτημα του εκπαιδευτικού συστήματος ή κάτι που να αφορά τη δασκάλα, που να δημιουργεί παροδική άρνηση στο παιδί.
Ένα θαυμαστό ξεκίνημα…
• Στο δημοτικό σχολείο το νήπιο εξελίσσεται σε παιδάκι. Ένα παιδί που πολύ γρήγορα θα κάνει μεγαλύτερα και περισσότερα βήματα ανεξαρτητοποίησης, θα αποκτήσει καινούριους φίλους και εμπειρίες.
• Οι νέες γνώσεις που θα αποκομίσει το παιδί στο δημοτικό θα του ανοίξουν καινούριους ορίζοντες: θα μπορεί να διαβάζει μόνο του τα αγαπημένα του βιβλία, σε ένα δυο χρόνια θα μπορεί να δει ταινίες με υπότιτλους στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
• Θα μάθει να διαχειρίζεται μικροποσά και το χαρτζιλίκι του στις εκδρομές που θα πηγαίνει με το σχολείο του και στην καθημερινότητα στις συναλλαγές του στο κυλικείο.
• Θα αυξηθεί η υπευθυνότητά του –θα μάθει να ετοιμάζει μόνο του τα πράγματά του, να μελετά τα μαθήματά του- και κατά συνέπεια η αυτοπεποίθησή του. Σιγά-σιγά γίνεται «μεγάλο» παιδί!

Πόσο έτοιμο είναι το παιδί
Τα παιδιά που δεν έχουν κατακτήσει ακόμη ολοκληρωμένα τον προφορικό λόγο μπορεί να δυσκολευτούν περισσότερο στην προσαρμογή και την ένταξή τους στην ομάδα της τάξης. Επιπλέον, η ανάπτυξη του προφορικού λόγου παίζει σημαντικό ρόλο στην ομαλή εξέλιξη της γραφής και της ανάγνωσης. Εάν το παιδί σας δυσκολεύεται ακόμα με κάποια γράμματα (π.χ. το σίγμα, το ρο) ή συνδυασμούς γραμμάτων (π.χ. το κλ, το σπρ) καλό θα ήταν να επισκεφθείτε έναν ειδικό παθολόγο λόγου και ομιλίας. Ο ειδικός αυτός θα κρίνει εάν το παιδί χρειάζεται λογοθεραπεία για να βελτιωθεί η άρθρωσή του ώστε να μην αντιμετωπίσει δυσκολίες στο σχολείο.

Της Ελένης Δασκαλάκη, με τη συνεργασία της Μαρίλης Ανδριοπούλου, Σύμβουλου– ψυχολόγου, ψυχοθεραπεύτριας Γκεστάλτ (Αναγνωρισμένο Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Θεραπευτών Γκεστάλτ–EAGT)