«Bόμβα» στις συντάξεις με νέο νόμο τον Οκτώβριο – Το σχέδιο Κατρούγκαλου και οι προτάσεις της Επιτροπής Σοφών

Σαρωτικές είναι οι αλλαγές που έρχονται στο ασφαλιστικό και τις συντάξεις με τη δεύτερη φάση των μεταρρυθμίσεων που προβλέπει το νέο Μνημόνιο και θα προωθηθούν με νέο νόμο εντός του Οκτωβρίου.

Το δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, όπως ήταν δομημένο μέχρι σήμερα, αλλάζει εκ βάθρων και το κράτος θα χρηματοδοτεί και θα εγγυάται ένα μέρος από τη σύνταξη των ασφαλισμένων, τη λεγόμενη Εθνική Σύνταξη. Το ύψος της προτείνεται να είναι μεταξύ των 380 και 400 ευρώ το πολύ και θα καταβάλλεται μόνον όταν ο ασφαλισμένος συμπληρώνει το 67ο έτος.

Η προπαρασκευή των νομοθετικών πρωτοβουλιών βρίσκεται σε εξέλιξη από τη 12μελή επιτροπή «σοφών» που συγκροτήθηκε πριν από τις εκλογές και στηρίζεται στους άξονες των προτάσεων που έχει υποβάλει ο κ. Κατρούγκαλος, ο οποίος εκτός απροόπτου θα αναλάβει εκ νέου το υπουργείο Εργασίας στο νέο κυβερνητικό σχήμα.

Οι αλλαγές που έρχονται με το νέο νόμο είναι κυριολεκτικά σαρωτικές όπως τουλάχιστον περιγράφονται στα επίσημα κείμενα των προτάσεων Κατρούγκαλου, καθώς και μελών της επιτροπής τα οποία δημοσιεύει σήμερα ο Ελεύθερος Τύπος.

Με το νέο νόμο και σύμφωνα με τις εισηγήσεις που έχουν κατατεθεί στην επιτροπή σοφών:

1. Εισάγονται αυτόματοι οικονομικοί σταθεροποιητές στους προϋπολογισμούς των ταμείων. Στην ουσία μπαίνει αυτόματος κόφτης στις αποδοχές παλαιών και νέων συνταξιούχων, ώστε να εξασφαλίζεται η ισορροπία του ασφαλιστικού συστήματος και να αποφεύγεται η δημιουργία ελλειμμάτων. Αυτό σημαίνει ότι τα ταμεία θα αναπροσαρμόζουν (μειώνουν) τις συντάξεις παλαιών και νέων συνταξιούχων με κριτήριο τη μείωση των ελλειμμάτων σε ετήσια βάση και τη συγκράτηση των δαπανών σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Αυτό σημαίνει ότι θα γίνονται περικοπές όχι μόνο για να μειωθούν τα τρέχοντα ελλείμματα, αλλά και για να μην εμφανίζονται ελλείμματα τα επόμενα έτη. Οι νέες περικοπές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις βρίσκονται προ των πυλών καθώς πέραν των ελλειμμάτων, τα ταμεία θα πρέπει να περιορίσουν από τη συνταξιοδοτική δαπάνη του 2015 περί τα 450 εκατ. ευρώ και άλλο 1,8 δισ. ευρώ για το 2016, κατεβάζοντας τις συντάξεις σε χαμηλότερα από τα σημερινά επίπεδα.
2. Ο τρόπος υπολογισμού των συντάξεων αλλάζει εκ νέου και ειδικά για τους νέους μετά το 1993 ασφαλισμένους, για τους οποίους υπάρχουν «ηλεκτρονικές καρτέλες» εισφορών από το 2001 και μετά, η σύνταξη που θα παίρνουν για 35 έτη εργασίας και πληρωμής εισφορών θα αντιστοιχεί στο 50% των μέσων αποδοχών που είχαν κατά τη διάρκεια ολόκληρου του εργασιακού τους βίου. Εφόσον το επιθυμούν οι ίδιοι, θα μπορούν να καταβάλλουν ένα έξτρα ποσοστό εισφορών (προτείνεται να είναι το ποσοστό εργαζόμενου και εργοδότη που πάει σήμερα στην επικουρική ασφάλιση με οροφή το 5% αντί 6%) και έτσι να προσδοκούν σε ένα συμπληρωματικό ποσό σύνταξης που θα καλύπτει άλλο ένα 25% του μέσου όρου των αποδοχών τους, ώστε η συνολική αναπλήρωση του μισθού από τη σύνταξη να φτάνει στο 75%. Προϋπόθεση για να υπάρχει το συμπλήρωμα σύνταξης είναι η διάλυση του σημερινού συστήματος επικουρικής ασφάλισης και η μετεξέλιξή του σε πλήρως κεφαλαιοποιητικό σύστημα, που θα επενδύει τις εισφορές και θα δίνει μερίδιο απόδοσης στους εργαζόμενους όταν φτάσουν στην ηλικία συνταξιοδότησης. Για παράδειγμα, ένας ασφαλισμένος που θα βγει στη σύνταξη με μέσο όρο αποδοχών 35ετίας στα 1.100 ευρώ, θα πάρει το πολύ 825 ευρώ σύνταξης, (αναπλήρωση έως 75%) εκ των οποίων με τα σημερινά δεδομένα το κράτος θα μπορεί να εγγυάται μέχρι τα 400 ευρώ. Το νέο καθεστώς προτείνεται να ξεκινήσει άμεσα για τους μετά το 1993 ασφαλισμένους, ώστε ένα μέρος των εισφορών τους (π.χ. το 10%) να κατευθύνεται σε ατομικό λογαριασμό για τη δική τους κύρια σύνταξη που θα καταβάλλει το κράτος όταν αποχωρήσουν από την εργασία και ένα άλλο (π.χ. το 5%) να κεφαλαιοποιείται, δηλαδή να επενδύεται και να αποδίδει σύνταξη ανάλογη των αποδόσεων που θα έχουν οι εισφορές τους κάθε χρόνο για τα επόμενα 15, 20, 35 έτη. Παρόμοιο καθεστώς θα ισχύσει και για τους πριν το 1993 ασφαλισμένους με τη διαφορά ότι θα πρέπει να μεσολαβήσει μια μικρή μεταβατική περίοδος, ώστε η σύνταξη για ένα διάστημα της ασφάλισής τους να υπολογίζεται με το παλιό σύστημα και από ένα σημείο και μετά η σύνταξη θα είναι ανάλογη των αποδοχών και των εισφορών που καταβάλλουν. Στο σκέλος αυτό, κατά τη χθεσινή συνεδρίαση της επιτροπής, υποβλήθηκε πρόταση για την εφαρμογή της αναλογικής σύνταξης και για το διάστημα ασφάλισης πριν από το 2011 που προβλέπει ο νόμος 3863/10. Ο νόμος 3863 προβλέπει νέο υπολογισμό των συντάξεων αλλά μόνο για το διάστημα της ασφάλισης από το 2011 και μετά. Με τη νέα πρόταση ο υπολογισμός της σύνταξης θα μπορούσε να πιάνει περισσότερα έτη (προτάθηκε να πιάνει τα έτη από το 1995 και μετά), ενώ επισημαίνεται ότι για να δοθεί κίνητρο παραμονής στην εργασία θα πρέπει να βελτιωθούν οι συντελεστές υπολογισμού της σύνταξης μετά από τα 35 έτη ασφάλισης, έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να έχουν την προσδοκία ότι πληρώνοντας για περισσότερα χρόνια, θα παίρνουν και κάτι παραπάνω.
3. Τα ταμεία κύριας-επικουρικής ασφάλισης προτείνεται να ενταχθούν σε ένα Ταμείο Κύριας Σύνταξης ως το τέλος του 2015. Το ταμείο αυτό θα είναι το ΙΚΑ και η πρόταση προβλέπει να λειτουργούν εντός του νέου υπερ-ταμείου τέσσερις υποδιοικήσεις, για την ασφάλιση των μισθωτών (ιδιωτικού τομέα ΔΕΚΟ και τραπεζών), των αγροτών και των ελευθέρων επαγγελματιών, των δημοσίων υπαλλήλων και των επικουρικών ταμείων. Με την ενοποίηση των ταμείων θα καθιερωθούν και ενιαίοι όροι στις παροχές και στον υπολογισμό των συντάξεων, ώστε να εξαλειφθούν οι διαφορετικοί υπολογισμοί που ισχύουν σήμερα σε όλα σχεδόν τα ταμεία. Στην πράξη, η «ομογενοποίηση» των παροχών σημαίνει μικρότερες συντάξεις για τους παλαιούς μέχρι το 1992 ασφαλισμένους.
4. Οι εισφορές θα υπολογίζονται επί του φορολογητέου εισοδήματος που δηλώνουν οι ασφαλισμένοι, με ελαφρώς μικρότερα ποσοστά από τα σημερινά και θα εισπράττονται όπως ο φόρος εισοδήματος. Για τις εισφορές η μεν πρόταση Κατρούγκαλου μιλά για ένα ποσό εισφορών που θα παρακρατείται όπως ο μηνιαίος φόρος εισοδήματος και θα κλιμακώνεται ανάλογα με το εισόδημα του κάθε ασφαλισμένου. Παρόμοια αναφορά γίνεται και στην πρόταση που έχει υποβληθεί από το μέλος της επιτροπής Μιλτ. Νεκτάριο (διοικητή του ΙΚΑ την περίοδο 1999-Ιούνιος 2004) όπου αναφέρεται ότι οι εισφορές θα είναι ανάλογες με το φορολογητέο εισόδημα και θα παρακρατούνται από την εφορία.