Δημιουργώντας… δημιουργικά παιδιά!

Τι εννοούμε όταν λέμε «δημιουργικό παιδί»; Μπορούν όλα τα παιδιά να γίνουν «δημιουργικά» ή πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό που «είτε το έχουν, είτε όχι»; Πού μπορεί να χρησιμεύσει η δημιουργικότητα στη ζωή τους και κυρίως, πώς μπορούμε ως γονείς να δημιουργήσουμε… δημιουργικά παιδιά; Να καλλιεργήσουμε δηλαδή τη δημιουργική τους σκέψη και ικανότητα;

Λέγοντας «δημιουργική σκέψη», αναφερόμαστε σε εκείνη την ικανότητα του ανθρώπου που προσδιορίζει το βαθμό στον οποίο μπορεί να βρει πολλές και ασυνήθιστες, πρωτότυπες λύσεις για την επίλυση ενός προβλήματος. Πρόκειται για μια από τις βασικές δυνατότητες που έχει ο ανθρώπινος νους, τις νοητικές λειτουργίες, μαζί με την πρόσληψη, τη μνήμη και την κριτική σκέψη και ενεργοποιείται όταν δοθεί η αντίστοιχη εντολή. Όλες οι παραπάνω νοητικές λειτουργίες είναι πολύ χρήσιμες στη ζωή ενός ανθρώπου, καθώς η πρόσληψη αφορά την κατανόηση των πληροφοριών που μας δίνονται, η μνήμη διευκολύνει την «αποθήκευση», τη διατήρησή τους και η κριτική σκέψη περιλαμβάνει την ικανότητα ανάλυσης και αξιολόγησης των πληροφοριών, ώστε να παραχθεί μια λύση βασισμένη στους κανόνες της λογικής.

Η δημιουργική σκέψη ανήκει στις ανώτερες νοητικές λειτουργίες και μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, καθώς αξιοποιεί τη φαντασία μας και προσφέρει την απαραίτητη ευελιξία σκέψης, ώστε να μην φτάνουμε σε νοητικά αδιέξοδα και να προσαρμοζόμαστε στις προκλήσεις ενός ευμετάβλητου κόσμου. Η ικανότητά μας, επομένως, για εύρεση πολλών και πρωτότυπων λύσεων δεν περιορίζεται μόνο στο χώρο των τεχνών, αλλά μπορεί να βρει πολλές εφαρμογές στις επιχειρήσεις, την εκπαίδευση και στις καθημερινές μας ασχολίες.

Ερχόμαστε, λοιπόν, στο ερώτημα «Μπορούμε όλοι οι άνθρωποι να σκεφτούμε δημιουργικά;» ή κάποιοι άνθρωποι θεωρούνται «δημιουργικοί» και άλλοι «μη δημιουργικοί»; Έχει φανεί πως η δημιουργικότητα αποτελεί ένα καθολικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό, επομένως όλοι οι άνθρωποι έχουν αυτή την ικανότητα, άλλοι σε μεγαλύτερο και άλλοι σε μικρότερο βαθμό. Ο βαθμός στον οποίο κάθε άνθρωπος θα εκφράσει τη δημιουργικότητά του δεν εξαρτάται μόνο από κληρονομικούς παράγοντες, αλλά κυρίως από την προσωπική του  προσπάθεια και τις ευκαιρίες που του δίνονται για εξάσκηση και καλλιέργεια. Η κατάλληλη άσκηση, επομένως, και η προσφορά ευκαιριών μάθησης, μπορεί να διευρύνει σημαντικά την ικανότητα ενός παιδιού για παραγωγή δημιουργικών και πρωτότυπων ιδεών.

Όπως αναφέραμε στην αρχή του άρθρου, η δημιουργική σκέψη, όπως και οι υπόλοιπες νοητικές λειτουργίες, ενεργοποιείται όταν δοθεί η αντίστοιχη εντολή. Προκειμένου να ενεργοποιήσουμε τη δημιουργική σκέψη ενός παιδιού για να οδηγηθούμε στην παραγωγή πρωτότυπων και ασυνήθιστων ιδεών, μπορούμε να την «κεντρίσουμε» με τους δύο βασικούς τύπους ερωτήσεων που έχει φανεί ότι ενεργοποιούν τη δημιουργική σκέψη.

Ο πρώτος τύπος ερωτήσεων ανήκει στην κατηγορία «Να βρούμε πολλούς τρόπους για να…», σύμφωνα με τις οποίες κινητοποιούμε το παιδί να σκεφτεί πολλούς διαφορετικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση. Αυτές οι ερωτήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τόσο για να διασφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας «Να βρούμε πολλούς τρόπους για να είμαστε ήσυχοι την ώρα κοινής ησυχίας, για να μας φτάνει το χαρτζιλίκι μέχρι το τέλος της εβδομάδας, για να μην παραλείπουμε να πλένουμε τα δόντια μας κάθε βράδυ», όσο και για εκπαιδευτικούς σκοπούς «Να βρούμε πολλούς διαφορετικούς τίτλους για το κείμενο που μόλις διαβάσαμε, για να τελειώνουμε τα μαθήματα στην ώρα μας, για να μειώσουμε τα ορθογραφικά λάθη». Ακόμη, η παραγωγή πολλών εναλλακτικών λύσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ευαισθητοποίηση των παιδιών σε κοινωνικά θέματα «Να βρούμε πολλούς διαφορετικούς τρόπους για να πείσουμε τους οδηγούς να μην παρκάρουν σε θέσεις ατόμων με αναπηρία».

Ο δεύτερος τύπος ερωτήσεων ανήκει στην κατηγορία «Τι θα συνέβαινε, αν…», σύμφωνα με τις οποίες ενθαρρύνουμε το παιδί να σκεφτεί τυχόν επιπτώσεις που θα έχει για το ίδιο και το περιβάλλον η αλλαγή ορισμένων καταστάσεων, όπως για παράδειγμα «Τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν νόμοι σε μια κοινωνία» ή «Τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχε καθόλου το Καλοκαίρι». Αυτές οι ερωτήσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για διδακτικούς σκοπούς, όπως για παράδειγμα «Τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν οι δεκαδικοί αριθμοί», «Τι θα συνέβαινε αν δεν είχε γίνει η Επανάσταση του ‘21» ή «Τι θα συνέβαινε, αν το νερό, ψυχόμενο, συστελλόταν».

Όσο πιο δημιουργικοί γινόμαστε οι ίδιοι, τόσο πιο δημιουργικούς τρόπους μπορούμε να βρούμε για να καλλιεργήσουμε στα παιδιά μας αυτό το χαρακτηριστικό που θα αποδειχθεί σημαντικό εφόδιο για τη μετέπειτα ζωή τους. Ωστόσο, το να αξιοποιούμε τις συνθήκες και τις ευκαιρίες που μας προσφέρονται για να τους θέσουμε μη αναμενόμενες και διασκεδαστικές ερωτήσεις που οξύνουν τη φαντασία τους και τη δημιουργική τους σκέψη, αποτελεί μια μέθοδο που έχει φανεί ότι διευκολύνει την εύρεση πολλαπλών και καινοτόμων ιδεών αλλά και την προσαρμογή τόσο στο σχολικό, όσο και στο επαγγελματικό περιβάλλον.