Πως και γιατί καταναλώνουν αντιβιοτικά οι Έλληνες; Έρευνα ΚΕΕΛΠΝΟ

Με το παραμικρό  φαίνεται ότι καταναλώνουν οι Έλληνες τα αντιβιοτικά.

Έρευνα έδειξε ότι ένας στους τέσσερις συμπολίτης μας που λαμβάνει αντιβιοτικά τα παίρνει είτε έχει είτε δεν έχει πρόβλημα μόνο και μόνο για ώρα άναγκης. 

Ενδεικτικό της πραγματικότητας είναι το αποτέλεσμα του προγράμματος συλλογής και καταστροφής αποκλειστικώς οικιακών φαρμακευτικών σκευασμάτων που υλοποιεί η ΙΦΕΤ Α.Ε. υπό την εποπτεία του Ε.Ο.Φ. σε συνεργασία με τον Π.Φ.Σ., την Ο.Σ.Φ.Ε., και το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., καθώς από τον Μάρτιο του 2012 έως σήμερα έχουν συλλεχθεί, μόνο από τα σπίτια, πάνω από 240 τόνοι οικιακών φαρμακευτικών σκευασμάτων και υπολειμμάτων φαρμάκων οικιακής χρήσεως

Η «Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης και Ευαισθητοποίησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών» (European Antibiotic Awareness Day - EAAD) αποτελεί Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία που οργανώθηκε για πρώτη φορά από το ECDC το 2008 για τις χώρες της Ευρώπης και έκτοτε επαναλαμβάνεται κάθε χρονιά τη 18η Νοεμβρίου. 

 

Η φετινή χρονιά είναι αφιερωμένη στην προσπάθεια καταπολέμησης της χρήσης αντιβιοτικών από τους ίδιους του ασθενείς (self-medication), χωρίς τη γνώμη του ιατρού, είτε γιατί τους έχουν περισσέψει από προηγούμενη χρήση είτε γιατί μόνοι τους αγοράζουν αντιβιοτικά από το φαρμακείο της περιοχής τους χωρίς ιατρική συνταγή.

 

Σκοπός της Ημέρας αυτής είναι να υποστηρίξει τις εθνικές και οργανωμένες προσπάθειες ενημέρωσης σε όλες τις χώρες της Ευρώπης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών, έναν όρο που στην κλινική πράξη μεταφράζεται ως «συνταγογραφία των αντιβιοτικών μόνον όταν πραγματικά χρειάζονται, με σωστή επιλογή, δοσολογία και διάρκεια θεραπείας». Αφορά εκστρατεία που πρέπει να βασίζεται σε υλοποίηση δράσεων σε εθνικό επίπεδο με συγκεκριμένους στόχους και χρονοδιάγραμμα που κάθε Νοέμβριο θα ανανεώνονται με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Αντιβιοτικών συγκεκριμένο στόχο κάθε Νοέμβριο και να συνεχίζεται όλο το χρόνο που ακολουθεί.

 

Πρόκειται για ένα θεσμό που ξεκίνησε το 2008 και που κάθε χρόνο αφιερώνεται στην ευαισθητοποίηση τόσο των επαγγελματιών υγείας που συνταγογραφούν τα αντιβιοτικά (ιατροί πρωτοβάθμιας περίθαλψης και νοσοκομείων) όσο και των πολιτών που αποτελούν  τους άμεσους καταναλωτές τους με σκοπό να συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια του έτους. 

 

Με αφορμή την EAAD δόθηκε όπως κάθε χρόνο συνέντευξη τύπου στο Υπουργείο Υγείας στις 20/11/2014 παρουσία της Γενικής Γραμματέας Δημόσιας Υγείας Χριστίνας Παπανικολάου και της Προέδρου του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. κας Τζένης Κρεμαστινού.

 

Κατά τη συνέντευξη τύπου αναπτύχθηκαν τα προβλήματα της μικροβιακής αντοχής από τον καθηγητή ΕΚΠΑ κ. Γ. Λ. Δαΐκο, της κατανάλωσης των αντιβιοτικών από την Υπεύθυνο του Γραφείου Μικροβιακής Αντοχής του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. κ. Φ. Κοντοπίδου ενώ η κ. Α. Αντωνιάδου, Αν. Καθηγήτρια ΕΚΠΑ, παρουσίασε την τελευταία δημοσκόπηση που έγινε από το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. στη χώρα μας με αντικείμενο: «Πώς και γιατί καταναλώνουν οι Έλληνες τα Αντιβιοτικά;».

 

Τέλος, παρουσιάστηκαν από την καθηγήτρια ΕΚΠΑ κ. Ε. Γιαμαρέλλου (εκπρόσωπος για θέματα Μικροβιακής Αντοχής στο ECDC) προτάσεις που έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία από διάφορες χώρες, οι οποίες κατάφεραν να περιορίσουν την κατανάλωση των αντιβιοτικών και συγχρόνως την αντοχή τόσο στα νοσοκομεία όσο και στην κοινότητα, και ειδικότερα προτάσεις για το τι είναι εφικτό να εφαρμοστεί με τους διαθέσιμους πόρους στη χώρα μας. 

 

Τα σημαντικότερα σημεία από τις συγκεκριμένες εισηγήσεις είναι τα ακόλουθα:

 

1. Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από τέτοια πολυανθεκτικά μικρόβια, κυρίως όσον αφορά τους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας καθώς και στην κοινότητα.

 

Συγκεκριμένα, το 25% των κολοβακτηριδίων που προκαλούν ουρολοιμώξεις σε ασθενείς της κοινότητας παράγουν ευρέος φάσματος β-λακταμάσες που τα καθιστούν ανθεκτικά σχεδόν σε όλες τις κεφαλοσπορίνες και τα πενικιλλινούχα αντιβιοτικά, ενώ το 10% είναι ανθεκτικό σε ακόμη πιο προωθημένα αντιβιοτικά όπως οι κινολόνες.

 

Τα ποσοστά των πνευμονιοκόκκων, βασικό αίτιο σοβαρών λοιμώξεων αναπνευστικού, που δεν είναι ευαίσθητα στην πενικιλλίνη ξεπερνούν το 40% και τα μισά εξ αυτών είναι ανθεκτικά σε περισσότερες από δύο διαφορετικές ομάδες αντιβιοτικών (πολυανθεκτικά στελέχη).

 

Στα νοσοκομεία μας τα επικρατούντα πολυανθεκτικά είδη μικροβίων είναι: η Klebsiella, το Acinetobacter και η Pseudomonas. Σύμφωνα με δεδομένα από το Εθνικό Δίκτυο Μελέτης Μικροβιακής Αντοχής WHONET, το 30% των νοσοκομειακών στελεχών Klebsiella, το 30% των στελεχών Pseudomonas και το 80% των Acinetobacter είναι ανθεκτικά στις καρβαπενέμες, τα πλέον προωθημένα αντιβιοτικά.

 

Τα ποσοστά αντοχής στις καρβαπενέμες είναι ακόμα υψηλότερα σε στελέχη που προέρχονται από ασθενείς των μονάδων εντατικής θεραπείας. Τα προαναφερθέντα πολυανθεκτικά μικρόβια προκαλούν περίπου 5000 σοβαρές νοσοκομειακές λοιμώξεις και περισσότερους από 1000 θανάτους ετησίως.  

 

2. Η Ελλάδα σύμφωνα με τα τελευταία δημοσιευμένα δεδομένα του ESAC (2012) παραμένει πρώτη στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα, παρόλη την σταθερή σημαντική μείωση της κατανάλωσης ιδιαίτερα τα τρία τελευταία χρόνια της επιτήρησης.

 

Όσον αφορά την κατανάλωση στα νοσοκομεία η χώρα μας εμφανίζει κι εδώ σημαντική μείωση και βρίσκεται από την 4η θέση το 2011 στην 7η  θέση το 2012, πίσω από την Φιλανδία,  Ιταλία, Λιθουανία, Λετονία, Γαλλία και Εσθονία.

 

Η Ελλάδα είναι από τις ευρωπαϊκές χώρες που τα τελευταία χρόνια εμφανίζουν σταθερή μείωση της κατανάλωσης των αντιβιοτικών τόσο στην κοινότητα όσο και στο νοσοκομειακό χώρο.  Η  Ελλάδα και η Πολωνία, το 2012 σε σύγκριση με το 2011, εμφάνισαν από τα υψηλότερα ποσοστά μείωσης της συνολικής κατανάλωσης αντιβιοτικών στην Ευρώπη (περισσότερο από 9%).

 

3. Πρόσφατη δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του  2014 από το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. έδειξε τα ακόλουθα, σε σύγκριση με την αντίστοιχη δημοσκόπηση του Νοεμβρίου 2013:

 

i. Ένας στους δυο ενήλικες άνω των 18 ετών έχει πάρει κάποιο αντιβιοτικό τον τελευταίο χρόνο. Το ποσοστό αυτό παραμένει σταθερό τα τελευταία χρόνια. Οι κυριότερες αιτίες λήψης αντιβιοτικού είναι σταθερά οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού

 

ii. Ένας στους τέσσερις που λαμβάνει αντιβιοτικό το παίρνει χωρίς συνταγή (24,2%), είτε αγοράζοντάς το (15,6%)  είτε έχοντάς το στο σπίτι από πριν (8,6%). Από αυτούς ένα πολύ μικρό ποσοστό προσκομίζει συνταγή εκ των υστέρων (6% το 2014). Ενώ το 36% των ερωτηθέντων έχει στο σπίτι ανά πάσα στιγμή αντιβιοτικό για ώρα ανάγκης

 

iii. Ενθαρρυντικό είναι το ποσοστό 45% (σταθερό από πέρυσι) που δηλώνει ότι δεν θα πάρει αντιβιοτικά στο επόμενο κρυολόγημα ή γρίπη και που είναι αυξημένο σε σχέση με το παρελθόν, και το ποσοστό 92% που δήλωσε ότι δεν πήρε αντιβιοτικό για συνάχι. Παράλληλα, η  συνταγογράφηση αντιβιοτικών από γιατρό παρουσιάζει σημαντική μείωση, γεγονός που σηματοδοτεί την ανάγκη ελέγχου της λήψης αντιβιοτικών χωρίς συνταγή από τον Έλληνα πολίτη

 

4. Τονίστηκαν ιδιαιτέρως τα ακόλουθα:

 

i. Η σημασία της εκπαίδευση των ιατρών στην ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών η οποία πρέπει να αρχίζει από τα φοιτητικά χρόνια και να συνεχίζεται για όλες τις ιατρικές ειδικότητες όπως και για τους φαρμακοποιούς

 

ii. Η ανάγκη εφαρμογής άμεσων διαγνωστικών τεστ από τον ίδιο τον ιατρό που ασκεί πρωτοβάθμια περίθαλψη στον ασθενή με φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, με τα οποία θα διευκρινίζεται άμεσα αν πρόκειται για ιογενή λοίμωξη, οπότε δεν πρέπει να χορηγηθούν αντιβιοτικά

 

iii. Η εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας που απαγορεύει την άνευ συνταγής ιατρού χορήγηση αντιβιοτικών από τα φαρμακεία (over the counter)

 

iv. Θα πρέπει να ενισχυθεί η δράση της Ομάδας Επιτήρησης Κατανάλωσης και Χρήσης Αντιβιοτικών (ΟΕΚΟΧΑ) που πρόσφατα συγκροτήθηκε σύμφωνα με το νέο νόμο στα ελληνικά νοσοκομεία έτσι ώστε να μπορεί να ασχοληθεί εντεταλμένα με το συγκεκριμένο αντικείμενο 

v. Η ανάγκη συνεχούς ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών

 

Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης – Ευαισθητοποίησης για τα Αντιβιοτικά το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. έχει οργανώσει ειδική ομάδα εργασίας, η οποία έχει ως αντικείμενο την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών και η οποία κάθε χρόνο πραγματοποιεί δράσεις με σκοπό την ενημέρωση όλων όσων εμπλέκονται στη χρήση των αντιβιοτικών, συνταγογραφούντων και καταναλωτών (ΜΜΕ, ιστοσελίδες επιστημονικών εταιρειών, twitter και Ενημερωτικό Δελτίο του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., έντυπο ενημερωτικό υλικό και αφίσες για τα νοσοκομεία και τα Κέντρα Υγείας, όπως και ειδικά περίπτερα σε πολυσύχναστους χώρους, όπου διανέμεται στο κοινό έντυπο ενημερωτικό υλικό).

 

Επιπλέον, το ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. έχει οργανώσει 13 μετεκπαιδευτικά σεμινάρια με αντικείμενο «Ορθολογική χρήση των Αντιβιοτικών στην Ιατρική Πράξη» για >2500 Γενικούς Ιατρούς και Ιατρούς που ασκούν Πρωτοβάθμια περίθαλψη σε όλη τη χώρα ενώ σχεδιάζεται για το 2015 αντίστοιχο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο για όλους τους νοσοκομειακούς ιατρούς ξεκινώντας από τα νοσοκομεία της Αττικής.